Öfke, normal ve sağlıklı bir duygudur. Bununla birlikte birçok çocuk, öfke duygusu ile saldırgan davranışlar arasındaki farkı anlamakta sorun yaşar. Çocuklar, duygularıyla nasıl başa çıkacaklarını bilmediklerinde, hayal kırıklığı ve öfke; meydan okuma, saygısızlık, saldırganlık ve öfke nöbetlerine dönüşebilir. Çocuklarda öfke kontrolü becerilerini nasıl geliştirebiliriz? Bu konuda ebeveynlerin yapabilecekleri neler? Bazı tüyolar ve öneriler ile hazırlanan içeriğimizi okumaya devam edin.
Hayal kırıklığı ile gelen öfke, kontrol edilmeden bırakıldığında, alay etme, tükürme, kavga gibi çocukluk dönemi saldırganlıklarının ortaya çıkmasına sebep olur. Üstelik çocukluk dönemi öfke problemleri gelecekteki yetişkinlik döneminde de akademik sorunlarla, akranların reddedilmesiyle ve zayıf zihinsel sağlıkla ilişkilendirilmiştir. Duygularını ve özellikle sinirlilik halini yatıştırmakta zorlanan çocuklarda öfke kontrolü becerilerini geliştirmek için aşağıdaki yöntemleri deneyin.
Duygular ve Davranış Arasındaki Ayrımı Yapın
Çocuklarınıza her fırsatta duygularını tanımlayarak/adlandırarak yardımcı olun. Mutlu, kızgın, üzgün ve korkmuş gibi temel duygu sözcüklerini tekrar tekrar üzerinden geçerek öğretin. Herhangi belirgin bir duyguyla karşı karşıya kaldığı zaman “korkmuş hissediyorsun, canın acıdığı için kızgınsın” gibi ifadelerle hissettiği duyguyu dillendirin. “kızgın hissetmen çok normal ancak vurman doğru değil” gibi duygu ve davranış arasındaki bağlantıyı kurmasına yardımcı olun. Bunu bir kere de değil ama her fırsatta tekrarlamak, bu ayrımı yapmasını sağlayacaktır.
Çocuğunuza Öfke Kontrolü Becerileri İçin Uygun Bir Rol Model Olun
Çocuklara öfkeyle nasıl başa çıkacaklarını öğretmenin en iyi yolu (birçok şeyde olduğu gibi) onlara kızgın hissettiğinizde duygularınızla nasıl başa çıktığınızı göstermenizdir. Çocuklar, kontrolü kaybettiğinizi gördüklerinde, muhtemelen aynı yada benzer şeyleri yapacaklardır. Ama duygularınızla daha nazik ve sakin bir şekilde başa çıktığınızı görmeleri, bunu hafızaya kodlayacakları anlamına gelir.
Çocukları yetişkinlerin sorun ve problemlerinden uzak tutmak önemli olsa da, kızgınlık gibi duygularınızla nasıl başa çıktığınızı onlara göstermek sağlıklıdır. Bunu yaparken neler hissettiğinizi açıklamak buna yardımcı olur.
Ayrıca, çocuklarınızın önünde kontrolünüzü kaybettiğinizde bunun sorumluluğunu üstlenin. Özür dileyin ve bunun yerine “Bugün kızdığım zaman beni bağırırken görmek zorunda kaldığın için üzgünüm. Sinirlendiğimde sesimi yükseltmek yerine sakinleşmek için yürüyüşe çıkmalıyım.” gibi açıklamalarla ne yapmanız gerektiğinden bahsedin.
Öfke İçin Kural Oluşturun ve Tutarlı Olmayı Sürdürün
Çoğu ailenin hangi davranışın kabul edilebilir olduğu ve öfke söz konusu olduğunda neyin kabul edilemez olduğu konusunda resmi olmayan aile içi kuralları vardır. Bazı aileler kapıların çarpmasına ve seslerin yükseltilmesine aldırış etmezken, bazı aileler bu tür davranışlara daha az tolerans gösterir. Beklentilerinizi özetleyen yazılı kurallar oluşturun. Okul öncesi çocuklar için bunun işe yaramayacağını düşünmeyin. Kuralları “işte listemizde yazıyor bu davranış uygun değil” diyerek bunu ona hatırlatın.
Oluşturacağınız bu Öfke Kontrolü Kuralları, başkalarına saygılı davranma kapsamında olmalıdır.
Çocuklarda öfke kontrolü; fiziksel saldırganlık, eşyalara zarar verme ve öfkeye dayalı sözleri konu alan şeyleri ele alarak değerlendirilmelidir. Böylece çocuklarınız kızdıklarında, bir şeyleri fırlatamayacaklarını, sözlü veya fiziksel olarak saldıramayacaklarını anlamalarına yardımcı olun. Ve bu kurallar söz konusu olduğunda ciddi olun ve fire vermeyin.
Soru Sorun, Zaman Tanıyın ve Emir Kipi Kullanmayın
Yapılan herhangi bir saldırgan davranışa karşılık olarak “yapma, dur, atma” demek yerine “kardeşine vurmamalısın ama koltuğa vurabilirsin” diyerek ne yapmayacaklarını değil ne yapabileceklerini açıklayın. “Kızgın hissettiğinde bunu fırlatmak yerine, buradan uzaklaşmayı deneyebilirsin” demek hangi davranışın sağlıklı olduğuyla ilgili iyi bir yönlendirme olur.
Ayrıca “vurmak yerine ne yapabilirsin?” şeklinde sorular sorarak çocuğun davranışı üzerine düşünmesini sağlayın. Bu aynı zamanda çocukların duygularının sakinleşmesine yardımcı olacak zamanı kazandırır. Üzüldüklerinde yada kızgın olduklarında kullanabilecekleri bir yardım kiti oluşturabilirsiniz. Bir kutuyu, çocuğunuzun ilgi alanında olan şeylerle; boya kalemleri, oyun hamurları, minik müzik aletleriyle doldurun. “Sanırım kızgın hissediyorsun, sakinleşme kitimiz yardımcı olabilir.” diyerek dikkatini toplamaları ve bedenlerini rahatlamalarına yardımcı olabilirsiniz.
Çocukların Problem Çözme Becerilerini Geliştirin ve Sonuçları Uygulayın
Çocuklarınıza problem çözme becerilerini kazandırmayı öğretin. Böylece çocuklar sorunları saldırganlığa başvurmadan çözebileceklerini fark etmeyi öğrenirler. Anlaşmazlığı barışçıl bir şekilde çözmenin yolları hakkında konuşun.
Bunun için;
- Sorunu tanımlayın
- En az 5 adet olası çözümler üretin
- Her çözümün eksi ve artıları üzerine konuşun
- Bir çözüm seçin ve test edin.
Öfke kontrolü becerileri geliştirme yolunda başarılı veya başarısız adımları sonuçlarıyla beraber çocuğunuzla birlikte kabul edin. Gerektiğinde ödül sistemi uygulayabilir bazı ayrıcalıklarından uzaklaşmalarını sağlayabilirsiniz.
Bonus Öneri
Çocuklarımıza duygularını öğretme yolunda kitaplardan faydalanmayı unutmamak gerek. Bizim bu konuda beğendiğimiz ve tavsiye ettiğimiz kitap; Büyülü Fener Yayınlarından çıkan Cornelia Maude Spelmen imzalı “Nasıl Hissediyorum?” serisi. Bu seri çocuklarımıza sadece öfkeyi değil, baş etmekte zorlandıkları birçok duyguyu ele alarak bunları nasıl ifade edeceklerini öğretiyor. Büyülü Fener Yayınları İnstagram hesabı için buyurun.
Çocukların zaman zaman öfkelerini yönetmekte zorlanması normaldir. Çocuklar öfkelerini kontrol altına almakta zorlandıklarında ya da öfke sorunları daha da kötüye gidiyor gibi göründüğünde, profesyonel yardım almak önemlidir.
İlginizi çekebilir;
Photo by Hello I’m Nik on Unsplash
