Tüm toplumda coşkuyla kutlanan bahar bayramı Hıdırellez’in, sanat eserlerine yansımaları da kaçınılmaz. Hıdırellez’ i konu alan, romandan şiire, sinemadan müziğe uzanan pek çok eser var.
Hıdırellez’in Sanat Eserlerine Yansımaları ve Kitap
- Yaşar Kemal’ in destansı romanı Binboğalar Efsanesi’nin Yapı Kredi Yayınlarından çıkan basımının arka kapağında :
“Yüzyıllarca yerleşik düzene geçmemek için direnen Türkmenler’in romanıdır. Binboğalar Efsanesi Hıdırellez şenliklerinde, göçerlerin kış için sığınacak toprak bulma dilekleri ile başlar. Ancak, kış onlar için bir yok oluş öyküsüne dönüşecektir.
Yörüklerin yok oluşuna yakılmış bir ağıt.”
Binboğalar Efsanesi Hıdırellez şenliklerinde, göçerlerin kış için sığınacak toprak bulma dilekleri ile başlar
Yaşar Kemal’in eseri pastoral ve destansı özellikler taşıyor. Toros Dağları’nın son Yörüklerinin, nasıl yoklukla mücadele ettiklerini, nasıl azalarak yok olduklarını okurken gözyaşlarınızı tutamayacaksınız.
Binboğalar Efsanesi kitabından:
“Bu gece beş mayısı altı mayısa bağlayan gecedir. Bu gece denizlerin ermişi İlyas’la karaların ermişi Hızır buluşacaklar. Dünya kurulduğundan bu yana bu iki ermiş her yıl, yılın bu gecesinde buluşurlar.
Eğer bir gün buluşmayacak olsalar denizler deniz, topraklar toprak olmaktan çıkar. Denizler dalgalanmaz, ışıklanmaz, balıklanmaz, renklenmez, kururlar. Topraklar çiçeklenmez, kuşlar, arılar uçmaz, ekinler yeşermez, sular akmaz, yağmurlar yağmaz, kadınlar, kısraklar, kurtlar, kuşlar, börtü böcek, tekmil yaratık doğurmaz. Eğer onlar buluşamazlarsa… kıyametin habercileri Hızır’la İlyas olacaktır.”
Ahmet Yaşar Ocak’ın kapsamlı araştırmalarının sonucu yazdığı bu kitapta, Hıdırellez hakkında merak ettiğiniz her şeyi öğrenebilirsiniz.
“Kul sıkışmayınca Hızır yetişmez” gibi halk deyişlerinin kaynaklarından, farklı kültürlerdeki Hıdırellez kutlamalarına kadar detaylı tüm bilgileri bu kitapta bulabilirsiniz.
Hıdırellez’in Sanat Eserlerine Yansımaları ve Şiir
Hıdırellez’in Sanat Eserlerine Yansımaları- Can Yücel
- Can Yücel’in 1992 yılında Hıdırellez için yazdığı doğaçlama şiiri:
Bütün kızlar, erkeklerin lodoslarına karşı
Hem giyinmiş hem soyunmuşlar
Hem de kapanmışlar içlerine
Badem taneleri gibi
Ve lodos vurdukça
O eteklerini kaldıran lodos
Doğdukça doğurdukça kendilerini
Kocasız bir bebek gibi…
Deniz Tanrısı gelecek de o güzelim kızları
Öpüp okşayacakmış…
Başka ve o yaşta
Niye beklesinler ki
Kayaların başında
O dallı giysileriyle
Kimi bekler ki onlar
Poseydon’dan başka
Bu kayalarda durmuş
Bu kızlar ne bekler ki
Bir aşk için boğulmaktan başka…
Hepsi de karaya vurup
Zeytinlerle keçiboynuzlarına
Kendilerini dağıtıp verip
Kökten çıkan dallardan
Yapraklar olmaya…
Rüyası bu Datça’nın
Kadınları okudukça
Okunacak bir güzel kadınlık ve güzellik
Datça olacak Datça
Kadınların yarımadası…
Boşuna değil o dediğim
Burası Afrodiça…
Ve gördüğüm bütün herşey
Sevda, Aşk ve Tazelik
Ve zeytinlerden ve yaşamaktan
Başka bişeyi olmayanların yeri…
Kara Maça’ya karşı…
Fallarda kurtulmuş görünen
Ademi Bademiyle
İyi bilir bir kişiynen
Yaşamı bilmeyiylen
Yaşanan belki de bir haç
Denizin üstüne vurulmuş…
Ama şeklini derhal bozabilir
En ufak bir esinti.
Mesela bir hilal de olabilir.
Korkutucu olan şey benim gördüğüm
Ne haç, ne acı, ne haraç olmasıdır…
Burayı ben gözlerimi kapadıktan sonra dünyaya
Yaşamayı hızla öğrenemediğimizden ötürü
Bu yarımadaya, yarım yarım derken
Ufalaya ufalaya
Zaten bitirmişsiniz ya…
Ufalarsanız eğer
İki elim boynunuzdadır derler a…
Kucağıma kapıp öleceğim,
Ne gavurun, ne müslümanın…
Hiçbiriniz görmeyeceksiniz artık o güzel yeri
İşte bu şairin ve ölümün emri…
Hıdırellez’in Sanat Eserlerine Yansımaları ve Müzik
Hıdırellez’in Sanat Eserlerine Yansımaları- Sezen Aksu
- 1997 yılında “Düğün ve Cenaze” albümüyle müzik piyasasına çıkan, Sezen Aksu eseridir.
- Bu eserde ünlü besteci Goran Bregoviç’ in Emir Kusturica filmlerinin müziklerine söz yazan Sezen Aksu, bu eserin Balkan esintileriyle Türkçe olarak yorumlanmasını sağlanmıştır. Sezen Aksu’nun “Hıdrellez” isimli eserinin sözleri ve klibi izlemek için tıklayın. https://www.youtube.com/watch?v=jPs0g5xHUI0:
Bahar oldu aman
Al kese astım gül dalına
Adadım yarin adına
İki göz oda
Dağ yeşil, dallar yeşil
Uyandılar bayrama
Her gönül şen
Bir benim bahtım kara
Kokuyor buram buram
Fulyalar vakit tamam
Bir bana uğramadı
Bu bahar bayram
Ağlama hıdırellez
Ağlama be bana
Acı ektim yerine
Aşk yeşerecek
Başka bahara
Ne yolu var ne izi
Tanıdık değil yüzü
Dileğim allah’tan
Aşk sözün özü
Sevdiğim yok, eşim yok
Ağardı bir gün daha
Ey benim şans yıldızım
Gülümse bana
Hıdırellez’in Sanat Eserlerine Yansımaları Sırp- Hırvat müzisyen, Balkan müziğinin Prensi, Goran Bregoviç
- Sırp- Hırvat müzisyen, Balkan müziğinin Prensi, Goran Bregoviç imzalı eserleri barındıran Time of the Gypsies (Dom Za Vesanje) filmi, dere kenarında kutlanan Hıdırellez sahnesiyle 1988 yılında sinema severlerle buluşmuştur.
Emir Kusturica’nın senaryosunu yazdığı ve yönettiği, IMDB puanı 8.3 olan Çingeneler Zamanı filmi, beyaz perde tarihinde gelmiş geçmiş en etkileyici yapımlardan biridir.
Cannes Film Festivali’nde ödül alan “Çingeneler Zamanı” filmi, Venedik Film Festivali’nde de defalarca ödül almıştır.
“Kendime yalan söylediğimden beri kimseye inanmaz oldum.” diyen Perhan karakteriyle başlayan, muhteşem senaryosuyla; aşk acısını, çaresizliği, mecburiyetleri bize en güzel şekilde yansıtan başarılı bir eser. Çingenelerin hayatlarına özgü acılarını ve gelişi güzel yaşam şekillerini gözler önüne seriyor.
Goran Bregoviç’in “Ederlezi” eserini dinlemek için tıklayınız.
Hıdırellez yaz kapısı, yedi gün sürer tipisi. Hıdırellez bayramınız, Hıdırellez’in sanat eserleriyle kutlu olsun.
Görsel Kaynaklar:
https://www.discogs.com/Sezen-Aksu-D%C3%BC%C4%9F%C3%BCn-Ve-Cenaze/release/2604542
Nebojsa Babic, Serbia – http://www.goranbregovic.co.yu, Attribution, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2756622
http://www.siirgen.org/siir/c/can_yucel/index.html, Adil kullanım, https://tr.wikipedia.org/w/index.php?curid=404178
https://www.ciceksepeti.com/binbogalar-efsanesi-yasar-kemal-yapi-kredi-yayinlari-9789750807015
