“Çevrimiçi alışveriş bağımlılığım var” birçok yaygın bağımlılık türlerine (sigara, alkol, sosyal medya, kumar vb.) göre daha az duyduğumuz ancak sandığımızdan çok daha içine gömüldüğümüz bir bağımlılık çeşidi. Pandeminin sayısız olumsuz miraslarından yalnızca biri. Muhakkak pandemi öncesi de online alışveriş yapıyorduk; pandemi bu sürecin pik yapmasına, önü alınamaz bir hale gelmesine neden oldu. Birçok kişide kendini, Online Alışveriş Bağımlılığı (Onyomani) Nedir? Nasıl kurtulunur? sorusuna yanıt ararken buldu.
Onyomani Nedir?
Onyomani olarak adlandırılan online alışveriş bağımlılığı, bağımlılık ile dürtü kontrol bozukluğu arasında yer alıyor. İhtiyaç veya finansal araçlardan bağımsız olarak para harcama zorunluluğu hissedilen bu hastalık türü, devam eden çalışmalar için bir tür “akıl hastalığı” olarak değerlendiriliyor.
Çevrimiçi Alışveriş Bağımlılıkları Neden Artıyor?
Birçoğumuzun bu soruya verecek cevabı/cevapları vardır. Fiziksel olarak alışveriş yaparken sezgilerimizi, sebep sonuç ilişkisi ve dahası ihtiyacımız olan duyarlılığımızı korumamız daha mümkündür. Online alışveriş yaparken dokunma, tatma, koklama duyularından oluşan adeta sanal bir halüsinasyon bulutu içerisinde bulunuruz. Rengine, sergilenmesine ya da benzer bir özelliğine vurulduğumuz ürünler için inanmak istediğimize inanma eğiliminde oluruz. Elbette her online alışveriş, olumsuz sonuçlanmaz. Hatta içinde bulunduğumuz koşullar dolayısıyla hayatı kolaylaştırıcı ve hatta çoğu zaman kurtarıcı bir rol oynar. Ancak arada ki dengeyi sağlamak her zaman kolay olmayabilir. Ama asıl sorun bu dengenin bozulması değil; düzenlenmeden, sürekli bir hal almasıdır.
Online Alışveriş Bağımlılığı (Onyomani) Etkileyen Faktörler
Online alışveriş bağımlılığını etkileyen faktörler ruh sağlığına dayanır. Alışveriş yapmak günlük yaşamın olağan bir parçası olduğu için alışveriş bağımlılığını yönetmek diğer bağımlılık türlerine göre daha zor olabilir. Herkesin düzenli olarak yiyecek ve zaman zaman kıyafet, kişisel ürün ve benzeri şeyleri satın alması gerekir.
Ürün satın alırken, dürtü kontrol bozukluklarının özellikleri ağırlaşır. Alışveriş deneyimini besleyen dürtüsel davranışlar geçici bir dopamin salgılanmasına ve geçici haz yaşanmasına sebep olur. Ancak kısa bir süre sonra bu heyecan azalır ve bir bağımlılık ortaya çıkar. Devam eden süreçte pişmanlıklar, ödenmesi gereken yüklü miktarda ekstreler karşımızda belirir. Bu kaygı ve “ihtiyaç hali” bağımlılığı besler/tetikler ve işler bir paradoksa dönüşür. Ancak uzmanlar, satın almayı bırakmanın alışveriş bağımlılığını tedavi edemeyeceğini belirtir.
Online Alışveriş Bağımlısı Mısınız?
Çevrimiçi alışveriş bağımlılığı birçok kişi için yenidir. Bazıları bunu bir beyin hastalığı olarak görmez, alışveriş faaliyetinin gönüllü yapıldığına inanır. Bununla birlikte, tıpkı uyuşturucu veya kumar bağımlılıkları gibi, alışveriş de bir başa çıkma stratejisi, bir koltuk değneği olarak kullanılır; ayrıca bir akıl hastalığı olarak sınıflandırıldığını aklınızdan çıkarmayın!
Sizde çevrimiçi alışverişleriniz de önemli bir artış gözlemliyorsanız ya da çevrenizden bu yönde eleştiriler alıyorsanız, ortak semptomlar ve belirtiler yaşıyorsanız bağımlılık konusunu gözden geçirmelisiniz.
Dikkat edilmesi gereken çevrimiçi alışveriş bağımlılığı belirtileri şunlardır:
- Her gün yeni ürün satın almak
- Gereksiz ürünleri kontrolsüz satın almak
- Sonuçları düşünmeden para harcamak
- Haklı gösterilemeyen veya desteklenmeyen büyük miktarlarda para harcamak
- Ruh sağlığı sorunları yaşamak
- Çevrimiçi alışverişin bir başa çıkma mekanizması görevi gördüğünü keşfetmek
- Çevrimiçi alışverişle bağlantılı olumsuzluk yaşamak
- Düzensiz ve dürtüsel alışveriş alışkanlıkları edinmek
Online Alışveriş Bağımlılığından Nasıl Kurtulunur?
Alışveriş bağımlılığından kurtulmak, kendi kendine yardım ve gözlemleme (ipuçları, kabullenme, takip) ve profesyonel destekle mümkün. Ancak ilk olarak bireysel olarak yapabileceklerimiz;
- Kolay alışveriş imkanından kendinizi kurtarın; Online ortam tanımladığınız kartlarınızı kaldırın, makul limitleri olan sanal bir kart kullanmaya başlayın.
- Sağlıklı ve pozitif yaşam tarzı seçimlerine odaklanın; enerjinizi yeni bir hobiye, meditasyona veya spora yönlendirin.
- Kabullenin; Çevrenizle veya profesyonel kişilerle bu konuyu tartışın ve üzerine düşünün. Bu bağımlılık maddi kayıptan çok daha fazlasını yitirmenize neden olacak unutmayın.
- Ciddiye alın; Çoğumuz bir şeylerin ters gittiğini farkediyor olsak bile bunu paspas altı etmeyi tercih ediyoruz. Online alışveriş bağımlılığının bir akıl hastalığı olduğunu unutmayın!
Kapak Fotoğrafı: by OneSave/Day on Unsplash
Kaynaklar:
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/825238
https://www.addicta.com.tr/Content/files/sayilar/11/3(1).pdf
https://www.healthline.com/health/addiction/shopping#treatment
